فرهنگ امروز/ بهمنیار پورسینا:

ظاهراً قرار نیست دردسر دست از سر آکادمی نوبل بردارد؛ یا حداقل این اعضای آکادمی هستند که خودشان به دنبالِ دردسر می‌دوند. آکادمی که سال پیش به خاطرِ اتهاماتِ آزار جنسی که در دنباله‌ جنبش #metoo دامنگیرِ شوهرِ یکی از اعضایش شده بود، جایزه‌ای اهدا نکرد، امسال بالاخره بعد از کش و قوس‌های فراوان نام دو برنده را اعلام کرد. یکی الگا توکارچوک (یا تلفظی شبیه به آن) نویسنده، شاعر و روانشناسِ لهستانی به عنوان برنده سال ۲۰۱۸ است و دیگری پیتر هاندکه نویسنده، کارگردان و مترجم اطریشی به عنوان برنده سال ۲۰۱۹. ماجرا اما به همین‌ جا ختم نشد و همین که نامِ هاندکه از جعبه‌ی سیاهِ آکادمی نوبل بیرون آمد، زمزمه‌های نارضایتی بینِ اهالی ادبیات آغاز شد.

اما ماجرا چه بود؟ در همان اولین ساعاتی که نام هاندکه به عنوان برنده اعلام شد معدودی از افراد شروع کردند به نوشتن از این که هاندکه عقاید راست افراطی و فاشیستی دارد و به این اشاره کردند که او از کشتار صرب‌ها دفاع کرده و حتی از میلوشویچ که به عنوان جنایتکار جنگی شناخته می‌شود دفاع کرده و در مدح او سخنرانی‌ها ارائه کرده است.

کار اما به همین زمزمه‌ها هم ختم نشد و در اقدامی بی‌سابقه و بسیار عجیب، «انجمن پن امریکا»، که موسسه‌ای بسیار شناخته شده در میان نویسندگان است و بسیاری از بهترین‌های جهان عضو آن هستند، اطلاعیه‌ای صادر کرد و به اهدای این جایزه به هاندکه اعتراض کرد. در این بیانیه آمده است: «ما از انتخاب نویسنده‌ای که از صدای خود برای از بین بردنِ حقیقتِ تاریخی و کمکِ عمومی به مرتکبین نسل‌کشی، مانند رئیس جمهورِ سابقِ صربستان اسلوبودان میلشویچ و رهبر صرب‌های بوسنی رادوان کاراجیچ، استفاده کرده است شگفت‌ زده‌ایم».

چیزی که این بیانیه به آن مستقیماً اشاره نمی‌کند البته این است که جنابِ برنده نوبل ادبیات اسلام‌ستیز قهاری هم به حساب می‌آید و در سخنرانی‌های بسیاری به اسلام و مسلمانان حمله کرده است. بسیاری از اهالی ادبیات و خصوصاً صرب‌ها و مسلمانان خواستارِ تغییرِ نظرِ آکادمی شده‌اند و معتقدند که در جهانی که نقداً دچار این همه نفرت‌پراکنی و ملی‌گرایی افراطی است، اهدای جایزه به فردی با عقاید راست افراطی و فاشیستی می‌تواند هیزمی بر آتش درگیری‌ها و نفرت‌ها باشد. باید منتظر ماند و دید که آیا آکادمی تلاشی برای بازگرداندنِ حیثیتِ از دست رفته خود می‌کند یا نه. اما هر چه که باشد، به نظر می‌رسد با آنچه که در این سال‌ها گذشته است، نوبل ادبیات به این زودی‌ها نمی‌تواند کمر راست کند و اعتبارِ پیشینِ خود را به دست آورد.

مهر